21. yüzyılın dijital dönüşümü, toplumu birçok yönden dönüştürmüş olsa da, bu dönüşümden eşit şekilde faydalanamayan önemli bir kesim vardır: yaşlı bireyler.

Türkiye’de ve dünyada 65 yaş üstü bireyler, teknoloji kullanımında genç kuşaklara göre daha geride kalsalar da, bu farkı kapatmak adına umut vadeden gelişmeler yaşanmaktadır.

Bu makale, yaşlıların dijitalleşme sürecini, karşılaştıkları zorlukları, sosyal destek mekanizmalarını ve bilimsel araştırmalar ışığında gelişen çözüm önerilerini ele almaktadır.

Dijital Erişimde Yaşlıların Durumu

İstanbul Üniversitesi tarafından yürütülen ve 2022 yılında yayımlanan kapsamlı bir araştırmaya göre, Türkiye’de 65 yaş üstü bireylerin yalnızca %28’i aktif olarak dijital teknolojileri kullanmaktadır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu dijital araçlara erişimde zorluk yaşadıklarını ve temel beceriler konusunda yetersiz kaldıklarını ifade etmiştir. Aynı araştırmada, interneti en sık kullanan yaşlı grubun, 65-70 yaş aralığındaki bireyler olduğu, yaş ilerledikçe kullanım oranının da düştüğü görülmektedir.

Zorluklar ve Kırılma Noktaları

Yaşlı bireylerin dijitalleşme sürecinde karşılaştıkları zorluklar genel olarak üç başlıkta toplanabilir:

Teknolojik Yetersizlik ve Dijital Okuryazarlık Eksikliği: DergiPark’ta yayımlanan bir çalışmada, yaşlıların büyük kısmının dijital aygıtların nasıl çalıştığını bilmediği, çevrimiçi işlemlerde sık sık hata yaptığı ve yardım almadan işlemlerini sürdüremediği belirtilmiştir.

Güvenlik Endişeleri: Yaşlı bireyler, internet üzerindeki dolandırıcılık faaliyetlerinden ciddi şekilde etkilenmekte, bu da dijital platformlara karşı mesafeli durmalarına neden olmaktadır.

Fiziksel ve Bilişsel Engeller: Görme, işitme kayıpları ve dikkat dağınıklığı gibi yaşa bağlı sorunlar, dijital araçların kullanımını zorlaştırmaktadır. Ayrıca karmaşık arayüzler ve küçük yazılar, yaşlı kullanıcılar için erişilebilirliği azaltmaktadır.

Kuşaklararası Destek: Dijitalleşmenin Anahtarı

Dijitalleşme sürecinde kuşaklararası dayanışmanın önemi her geçen gün artmaktadır. Özellikle gençlerin, ailedeki yaşlı bireylere rehberlik etmesi bu süreci kolaylaştırmaktadır. 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin yürüttüğü “Dijital Okuryazarlık Eğitimi” projesi, yaşlı bireylere cep telefonu, tablet ve internet kullanımı gibi konularda rehberlik etmekte ve önemli başarılar kaydetmektedir. Bu projeye katılanların %82’si eğitimin ardından interneti bağımsız kullanabildiğini belirtmiştir.

Medya Okuryazarlığı: Dezenformasyona Karşı Bir Kalkan

Teyit.org’un yayımladığı içeriklerde yaşlı bireylerin sosyal medya üzerinden yayılan yanlış bilgilerden en çok etkilenen gruplardan biri olduğu vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, yaşlılar için özel medya okuryazarlığı eğitimlerinin verilmesi, doğru bilgiye ulaşmalarını sağlamak adına oldukça önemlidir.

Öneriler ve Gelecek Perspektifi

Yaşlı bireylerin dijital topluma katılımını teşvik etmek ve dijital uçurumu kapatmak için aşağıdaki adımlar önem taşımaktadır:

Düzenli ve ulaşılabilir dijital okuryazarlık eğitimleri verilmesi

Kullanıcı dostu, yaşlı bireylerin fiziksel ihtiyaçlarına uygun cihazların geliştirilmesi

Kamu kurumlarının işlemlerini dijitalleştirirken yaşlı bireyleri göz önünde bulundurması

Ailelerin ve gençlerin yaşlı bireylere dijital destek vermesinin teşvik edilmesi

Kısacası:

Dijitalleşme, yaşlı bireyler için yalnızca teknolojik bir yenilik değil, aynı zamanda sosyal hayata katılım, sağlık hizmetlerine erişim ve bağımsız yaşam becerilerinin korunması açısından kritik bir fırsattır. Ancak bu fırsatın eşit bir şekilde sunulabilmesi için toplumsal, kurumsal ve bireysel düzeyde daha fazla destek ve farkındalık gerekmektedir. Araştırmaların ve örnek projelerin gösterdiği üzere, yaşlılar dijital dünyaya adım atmaya hazır; yeter ki onlara doğru kapılar aralansın.